Krztusiec to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywoływana przez bakterię Bordetella pertussis. Jest ona szczególnie niebezpieczna dla niemowląt i małych dzieci, może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób niezaszczepionych.
Mechanizm rozwoju i fazy choroby
Rozwój krztuśca przebiega w trzech charakterystycznych fazach. Faza nieżytowa przypomina przeziębienie z katarem i łagodnym kaszlem – trwa około 1–2 tygodni. Jest to okres największej zakaźności choroby.
W fazie napadowej, trwającej 2–4 tygodnie, pojawiają się charakterystyczne napady kaszlu, zakończone głębokim, świszczącym wdechem (tzw. pianie koguta). Napady często prowadzą do wymiotów i wyczerpania organizmu.
Faza zdrowienia może trwać kilka tygodni, podczas których napady kaszlu stopniowo ustępują, choć mogą się nasilać przy infekcjach lub wysiłku fizycznym.
Diagnostyka i rozpoznanie
Wczesne rozpoznanie krztuśca umożliwia jego skuteczne leczenie. Diagnostyka opiera się na objawach klinicznych oraz badaniach laboratoryjnych, w tym posiewach z nosogardła i testach PCR wykrywających DNA bakterii.
Badania serologiczne pozwalają wykryć przeciwciała przeciwko toksynie krztuścowej, co jest szczególnie przydatne w późniejszych fazach choroby. Diagnostyka różnicowa musi uwzględniać inne przyczyny przewlekłego kaszlu.
U niemowląt krztusiec może przebiegać nietypowo, bez charakterystycznego świszczącego wdechu, co utrudnia rozpoznanie choroby.
Leczenie i postępowanie
Podstawą leczenia jest antybiotykoterapia, najczęściej z wykorzystaniem makrolidów. Wczesne włączenie antybiotyków w fazie nieżytowej może złagodzić przebieg choroby i skrócić okres zakaźności.
W ciężkich przypadkach, szczególnie u niemowląt, konieczna może być hospitalizacja z monitorowaniem funkcji życiowych i wsparciem oddechowym. Leczenie objawowe obejmuje nawadnianie, właściwe odżywianie i łagodzenie kaszlu.
Profilaktyka i szczepienia
Szczepienia ochronne stanowią najskuteczniejszą metodę zapobiegania krztuścowi. Podstawowy schemat szczepień rozpoczyna się w 2. miesiącu życia, z kolejnymi dawkami w określonych odstępach czasu.
Warto szczepić się zgodnie z kalendarzem szczepień – młodzież i dorośli powinni przyjmować dawki przypominające. Szczególnie istotne jest zaszczepienie osób, które mają kontakt z niemowlętami.
W przypadku kontaktu z chorym profilaktyczne podanie antybiotyku może zapobiec rozwojowi choroby u osób narażonych na zakażenie.
Powikłania i grupy ryzyka
Najpoważniejsze powikłania występują u niemowląt i mogą obejmować zapalenie płuc, bezdechy, drgawki czy uszkodzenie mózgu. Szczególnie narażone są dzieci poniżej 6. miesiąca życia, które nie otrzymały jeszcze pełnego cyklu szczepień.
U starszych dzieci i dorosłych choroba zwykle przebiega łagodniej, jednak może powodować znaczne osłabienie organizmu i przedłużający się kaszel. Powikłania mogą obejmować złamania żeber czy przepukliny wywołane napięciem mięśni podczas napadów kaszlu.
Monitorowanie stanu pacjenta i szybka reakcja na niepokojące objawy są kluczowe, aby zapobiec poważnym powikłaniom krztuśca.
